دوگانه‌سازی نوسازی:
پیام ریاست‌جمهوری به عنوان یک سند راهبردی، جامعه را بسیج می‌کند تا خطوط کلی آینده‌ای که رئیس‌جمهور ترسیم کرده است، دست‌یافتنی شود. این سند از انرژی و پویایی بالایی برخوردار است. رئیس‌جمهور قزاقستان اعلام کرد که کشور در آستانه یک نوسازی دوگانه قرار دارد: اصلاحات سیاسی تازه و دیجیتالی‌سازی عمیق که همه لایه‌های جامعه را دربرمی‌گیرد.
یکی از مم‌ترین موضوعاتی که بازتاب گسترده‌ای داشت، مسئله اصلاح عالی‌ترین نهاد نمایندگی مردم بود.
به گفته رئیس‌جمهور، ایده اصلاحات پارلمانی که طی چند دهه مورد بحث قرار گرفته است، امروز نیز اهمیت خود را حفظ کرده است. در این راستا وی پیشنهاد کرد که در آینده نزدیک، پارلمان کشور به ساختار تک‌مجلسه تبدیل شود.
قاسم‌ژومارت توکایف تأکید کرد: «به نظر من، با توجه به ماهیت ویژه این اصلاحات، بحث‌های عمومی کمتر از یک سال به طول نخواهد انجامید و پس از آن می‌توان در سال ۲۰۲۷ میلادی همه‌پرسی ملی برگزار کرد و متعاقباً تغییرات لازم را در قانون اساسی اعمال نمود.»
بدین ترتیب، رئیس‌جمهور بر اصل همیشگی خود پایبند است: همه مسائل سرنوشت‌ساز کشور حتماً باید به رأی و نظر عمومی مردم گذاشته شود.
او افزود: « اگر همگی به نتیجه واحدی درباره ضرورت ایجاد پارلمان تک‌مجلسه برسیم، چنین پارلمانی باید صرفاً بر اساس فهرست‌های حزبی انتخاب شود.»
به باور کارشناسان، پارلمان جدید قدرتمندتر خواهد بود، زیرا ابزارها و اختیارات هر دو مجلس را در یک ساختار واحد ادغام خواهد کرد. اکنون بحث‌هایی در جریان است که این الگو چه مزایایی دارد و تا چه اندازه در جهان رایج است.
یلنار بریکبایف، رئیس بخش تحلیل راهبردی مؤسسه مطالعات استراتژیک جمهوری قزاقستان وابسته به ریاست‌جمهوری، توضیح می‌دهد: « مدل تک‌مجلسه رایج‌ترین ساختار پارلمان در جهان است و حدود ۶۰ درصد کشورها از آن استفاده می‌کنند. این الگو بیشتر در کشورهای واحد (Unitar) دیده می‌شود که قزاقستان نیز از جمله آن‌ها است.»
به گفته او، این اصلاحات پارلمانی به مجموعه‌ای از تغییرات مثبت در نظام حکمرانی و زندگی سیاسی کشور منجر خواهد شد و اصل دموکراتیک نمایندگی مستقیم را تقویت می‌کند.
در چنین ساختاری، همه نمایندگان پارلمان از جایگاه و اختیارات برابر برخوردار خواهند شد و تفاوت نهادی میان اعضای مجالس بالا و پایین از میان خواهد رفت. این امر به هر نماینده فرصت می‌دهد در فرآیند قانون‌گذاری با شرایط برابر مشارکت کند و ماهیت جمعی فعالیت پارلمانی تقویت شود.
کارشناسان همچنین خاطرنشان می‌کنند:
«حذف مجلس دوم روند تصویب قوانین را سریع‌تر و کارآمدتر می‌سازد و امکان واکنش فوری به نیازهای جامعه را فراهم می‌آورد. همزمان، ساختار قانون‌گذاری ساده‌تر، شفاف‌تر و برای شهروندان قابل درک‌تر خواهد شد و در نتیجه نظارت عمومی بر فعالیت پارلمان تسهیل می‌شود.»
تصمیم برای گذار به پارلمان تک‌مجلسه را می‌توان ادامه منطقی اصلاحات پیشین دانست که همگی با هدف تقویت نهاد نمایندگی صورت گرفته‌اند.
ژانار سانخایوا، رئیس بخش پژوهش‌های سیاسی مؤسسه مطالعات استراتژیک وابسته به ریاست‌جمهوری، تأکید می‌کند: «تغییر به پارلمان تک‌مجلسه اقدامی جداگانه نیست، بلکه در چارچوب اصلاحات متوالی قرار می‌گیرد که برای تحکیم نهادهای سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان طراحی شده‌اند. این مدل مزایای نظام‌مند بسیاری به همراه دارد.»
او اضافه می‌کند: «این اصلاحات هم شفافیت و هم مسئولیت‌پذیری نمایندگان را ارتقا خواهد داد، زیرا برای شهروندان روشن می‌شود که چه کسی تصمیم می‌گیرد و چه کسی پاسخگوی پیامدهای آن است، و همچنین امکان انتقال مسئولیت میان دو مجلس از میان برداشته می‌شود.»
در چهارراه تاریخی
«قزاقستان در عصر هوش مصنوعی: وظایف روز و راه‌حل‌ها از مسیر تحول دیجیتال». به همین دلیل، موضوع دیجیتالی‌سازی هم چون نخ تسبیح در تمام بخش‌های این پیام ریاست‌جمهوری نمود داشت.
رئیس‌جمهور درباره نظم نوین جهانی در پرتو چالش‌های جدید، از جمله توسعه هوش مصنوعی سخن گفت. او پیوسته و گام‌به‌گام این موضوع را در دستور کار ملی پیش می‌برد و پیام کنونی تداوم منطقی و راهبردی مسیر دستیابی به حاکمیت دیجیتال، استقلال فناوری و رهبری فکری کشور ما به شمار می‌آید.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۰۳۳ میلادی حجم بازار جهانی هوش مصنوعی به ۵ تریلیون دلار برسد و سهم آن در صنعت فناوری جهان به ۳۰ درصد افزایش یابد.
قاسم ژومارت توکایف این ارقام را در جریان سفر اخیر خود به چین مطرح کرد و سرمایه‌گذاران را به همکاری فراخواند. چین به‌عنوان یکی از رهبران فناوری جهان می‌تواند برای کشور ما بسیار سودمند باشد و همان‌طور که رئیس‌جمهور در پیام خود اشاره کرد، پروژه‌های مشخصی در این زمینه وجود دارد.
او خاطرنشان ساخت: « توافق‌نامه‌های چند میلیارد دلاری با شرکت‌های سطح جهانی به امضا رسیده است. یکی از این شرکت‌ها که در ساخت ابرشهر جهانی شنژن مشارکت داشت، مستقیماً در اجرای پروژه (Alatau City) حضور خواهد داشت.»
گام بعدی، ایجاد پایه نهادی مستحکم برای (Alatau City) خواهد بود. قرار است قانونی ویژه تدوین شود که در آن نظام اداره شهر، مدل مالی و سایر ابعاد مهم مشخص گردد.
اما این تنها بخشی از راهبرد جامع رئیس‌جمهور است. برای تحقق آینده دیجیتال در جمهوری قزاقستان، بستر حقوقی لازم فراهم می‌شود، برنامه‌های آموزشی نوین تدوین می‌گردد، و تأسیس وزارت هوش مصنوعی و توسعه دیجیتال در دستور کار قرار گرفته است. همه گام‌های کلیدی در «استراتژی ملی توسعه دیجیتال» که به دستور رئیس‌جمهور تدوین خواهد شد، منعکس می‌شوند.
او تأکید کرد: « به‌عنوان نخستین گام باید تصویب "کد دیجیتال" تسریع گردد. این سند باید جهت‌گیری‌های اصلی دیجیتالی‌سازی از جمله هوش مصنوعی، اقتصاد پلتفرمی، استفاده از داده‌های عظیم و دیگر جنبه‌ها را تعیین کند.»
چنان‌که می‌بینیم، کشور قزاقستان گامی تاریخی برداشته است. هوش مصنوعی فرصت‌های تازه‌ای برای نوسازی اقتصاد، حکمرانی عمومی، توسعه کسب‌وکار و سرمایه انسانی ایجاد می‌کند. این فناوری در پردازش Big Data جایگزین‌ناپذیر است: الگوهای پنهان را آشکار می‌کند، فرآیندهای تحلیلی را خودکار می‌سازد و به قلب تپنده الکترونیکی شهرهای هوشمندی بدل می‌شود که قرار است در سراسر کشور ایجاد گردد. پایه‌های آینده همین امروز ریخته می‌شوند.
سرمایه‌گذاری و فرآوری عمیق:
در پیام ریاست‌جمهوری مجموعه‌ای از وظایف کلیدی مطرح شد که قرار است کشور را به مسیر تازه‌ای از رشد هدایت کند. در وهله نخست، آغاز چرخه جدید سرمایه‌گذاری و اصلاح نظام سنگین و پراکنده تعامل با سرمایه‌گذاران در دستور کار قرار گرفت.
توکایف تأکید کرد: «سیاست کنونی در این حوزه را نمی‌توان کارآمد دانست. بخش عمده سرمایه‌ها همچنان به حوزه‌های خام وارد می‌شود.»
وی به دولت و بانک ملی دستور داد که برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری تا سقف یک میلیارد دلار در بخش‌های پیشرفته اقتصاد تدوین کنند.
او افزود: « بر پایه شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی باید "صندوق دولتی دارایی‌های دیجیتال" ایجاد شود که ذخیره استراتژیک رمزارزی از دارایی‌های نوظهور و امیدبخش نظام مالی دیجیتال نوین را انباشته کند.»
نوآوری دیگر این است که «کمیته بازگشت دارایی‌های غیرقانونی» در دفتر دادستانی کل به «کمیته حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران» تغییر نام یابد. رئیس‌جمهور همچنین مناطق ویژه اقتصادی را مورد انتقاد قرار داد و گفت عملکرد اغلب آن‌ها همچنان غیررضایت‌بخش است. او به شرکت‌های اجتماعی-کارآفرینی اشاره کرد که فعالیت‌شان به مدیریت اموال عمومی و اجرای پروژه‌های کم‌اهمیت محدود شده است.
طبعاً موضوع تورم و تدابیری برای خروج از چرخه معیوب اقتصاد کلان نیز مطرح شد.
از دیگر نکات مهم، اعطای شتاب تازه به صنعت فرآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا بود. با توجه به روندهای جهانی، فلزات کمیاب خاکی و دیگر مواد حیاتی اهمیت ویژه‌ای یافته‌اند. در این راستا، اکتشافات زمین‌شناسی موفق و دیجیتالی‌سازی این حوزه ضروری است. وزارت صنعت اعلام کرده است که تاکنون ۶۰ درصد از حجم کل دیجیتالی‌سازی داده‌های اولیه زمین‌شناسی انجام شده و تکمیل این روند تا سال ۲۰۲۷ میلادی برنامه‌ریزی شده است.
در خصوص گذار انرژی، قزاقستان قصد دارد هم انرژی هسته‌ای و هم انرژی‌های سنتی را توسعه دهد، اما به شرطی که از فناوری‌های پیشرفته تضمین‌کننده پاکی نیروگاه‌های زغال‌سنگ استفاده شود.
در میان دیگر اولویت‌های مهم، توسعه بخش حمل‌ونقل و لجستیک و ایجاد نظام انعطاف‌پذیر تعرفه‌گذاری قرار دارد. لازم است بخش کشاورزی به سطحی جدید ارتقا یابد. تأکید اصلی باید بر توسعه "اگروهاب‌ها" و مراکز لجستیکی گذاشته شود. در زمینه امنیت غذایی، وزارتخانه ذی‌ربط موظف شد برنامه‌ای برای حمایت از کسب‌وکارهای کشاورزی در حوزه دامپروری تدوین کند. هدف این است که نه تنها بازار داخلی به‌طور کامل با گوشت تأمین شود، بلکه ظرفیت صادراتی کشور نیز تقویت گردد.
از دیگر موضوعات مهم برای بخش کشاورزی، توجه به پژوهش‌های علمی و راه‌حل‌های دیجیتال است. برای ریشه‌کن کردن سوءاستفاده‌ها و بوروکراسی در روابط ارضی، دستور داده شد که فناوری‌های دیجیتال به‌طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرند و کارایی پایش ماهواره‌ای اراضی کشاورزی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی ارتقا یابد.
رئیس‌جمهور تأکید کرد: « باید نقشه دیجیتال واحدی از منابع زمین ایجاد شود که داده‌های کاداستر، اطلاعات مربوط به بهره‌برداری معدنی و زیرساخت‌ها را یکپارچه‌سازی کند.»
آلبرت رائو، نایب‌رئیس مجلس نمایندگان (ماژلیس)، خاطرنشان کرد که دیجیتالی‌سازی همین امروز نیز برای شرکت‌های داخلی سود فراوانی به همراه دارد: « وقتی نگاه می‌کنی، واقعاً خوشحال می‌شوی. همه چیز دقیق محاسبه شده: غله ثبت می‌شود، سیلو پر می‌شود و به‌موقع تخلیه می‌گردد. اگر کامیون غریبه وارد شود، سیلو فعال نمی‌شود؛ فقط کامیون خودی اجازه بارگیری دارد. مدیر می‌تواند از طریق رایانه ببیند غله در کجا و با چه کیفیتی قرار دارد. این یعنی دیجیتالی‌سازی واقعی. اما موضوع فقط پول نیست. در روستاها نیروی آی‌تی وجود ندارد. بنابراین مسئله نیروی انسانی و زیرساخت کلیدی است. رئیس‌جمهور به‌درستی روی این نکته تأکید کرد.»
خدمات شهری، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و سرمایه انسانی:
موضوع مهم دیگری که نمی‌توانست نادیده گرفته شود، نوسازی زیرساخت‌های مسکن، خدمات عمومی و آب‌رسانی بود.
رئیس‌جمهور بیان داشت: « به دلیل بی‌توجهی دولت و نهادهای اجرایی محلی در طول دهه‌ها، بخش خدمات عمومی و مسکن کشور به‌تدریج به وضعیت بحرانی رسیده است. اکنون اقداماتی برای تغییر این شرایط در حال انجام است تا میزان فرسودگی زیرساخت‌ها کاهش یابد؛ از جمله از طریق آزادسازی تعرفه‌ها و ایجاد مدل جدید مدیریت انرژی و زیرساخت‌های خدمات عمومی، چنین مدلی باید متناسب با افزایش تعرفه‌ها، قابلیت اطمینان و کیفیت خدمات را ارتقا دهد.»
در همین‌جا است که مفهوم ایجاد "شهرهای هوشمند" می‌تواند کمک‌رسان باشد. راه‌حل‌های دیجیتال، شفافیت پروژه‌های زیربنایی و مصرف بهینه منابع را تضمین می‌کنند.
در خصوص فرهنگ صرفه‌جویی در منابع طبیعی، به‌ویژه آب، رئیس‌جمهور تأکید کرد که کشور ما در این زمینه با مشکلات بزرگی روبه‌رو است و به تعبیر او «هنوز قدمی برداشته نشده است». این حوزه نیازمند کار روشنگرانه و حتی ایدئولوژیک در میان شهروندان، به‌ویژه نسل جوان است. وی دستور داد که یک سکوی دیجیتال یکپارچه منابع آبی ایجاد شود که با استفاده از هوش مصنوعی داده‌های مربوط به آب‌های سطحی و زیرزمینی را تجمیع کند.
گفت‌وگو درباره توسعه کارآفرینی نیز از دریچه دیجیتالی‌سازی دنبال شد. رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد که این حوزه نیازمند بازنگری عمیق در پایه‌های قانونی است تا ابتکار عمل کارآفرینان تقویت شود.
او افزود: « بر پایه آژانس برنامه‌ریزی راهبردی و اصلاحات مرکزی با عنوان "مرکز هوش تنظیم‌گری" ایجاد خواهد شد که وظیفه آن سامان‌دهی قوانین و تهیه راه‌حل‌های شفاف و مؤثر خواهد بود.»
به گفته آلبرت رائو، نایب‌رئیس مجلس نمایندگان (ماژلیس)، دخالت این آژانس در حل مشکلات کسب‌وکار می‌تواند بسیار سودمند باشد: « آسپیر نهادی است که مستقیماً تابع رئیس‌جمهور است. بنابراین تحت فشار دستورکار روزمره قرار ندارد و می‌تواند با افق‌های بلندمدت بیندیشد. اگر رئیس‌جمهور اختیارات لازم را به آن بسپارد و این نهاد آن‌ها را عملی کند، مسلماً می‌تواند زندگی فعالان اقتصادی را ساده‌تر سازد.»
رئیس‌جمهور همچنین بر ضرورت بازنگری در فعالیت نهادهای توسعه و تعیین مرزهای روشن برای مشارکت دولت در اقتصاد تأکید کرد. او درباره کیفیت کسب‌وکار و ارزش افزوده بالایی که می‌توان از شرکت‌های آی‌تی انتظار داشت نیز سخن گفت.
کارشناسان این رویکرد را فرصتی بزرگ برای کشور می‌دانند. به گفته ابلای ایسین، کارشناس روابط عمومی در حوزه امنیت سایبری، در قزاقستان روند به‌کارگیری هوش مصنوعی با سرعت آغاز شده و نمونه‌های بسیار موفقی وجود دارد. به‌عنوان مثال، در بخش سلامت، سامانه Cerebra به تشخیص خطر سکته مغزی کمک می‌کند.
او افزود: « اگر به اسرائیل نگاه کنیم، کشوری کوچک است، اما شمار بالایی از متخصصان حوزه آی‌تی دارد. آن‌ها پروژه‌هایی ایجاد کرده و آن‌ها را در سطح جهانی توسعه می‌دهند. همین مسیر را استارتاپ‌های بلاروسی یا اوکراینی طی کرده‌اند. بنابراین، هوش مصنوعی می‌تواند کمک شایانی به توسعه ما کند.»
طبیعی است که نوسازی دیجیتال اقتصاد بدون تقویت سرمایه انسانی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، به دستور رئیس‌جمهور برنامه "Al-Sana" راه‌اندازی شد که قرار است تا ۱۰۰ هزار دانشجو را در پروژه‌های پیشرفته فناوری درگیر کند.
با این حال، این کار باید از مدرسه آغاز شود. در همین راستا، قاسم‌ژومارت توکایف دستور داد که مدل مدرسه کم‌جمعیت "Qazaq Digital Mektebi" طراحی گردد.
به‌طور کلی، دیجیتالی‌سازی پاسخی به‌موقع به بسیاری از نیازهاست. محیط دیجیتال یکپارچه امکان رصد مشکلات را در زمان واقعی فراهم می‌کند. برای نمونه، می‌توان مسائل مهاجرتی را کنترل کرد. در آستانه بیش از ۴۰۰ هزار نفر خارج از برنامه‌های رسمی شهر خدمات دریافت می‌کنند. هزینه‌های حمایت اجتماعی سریع‌تر از رشد بودجه افزایش می‌یابد. در نتیجه فشار مضاعفی بر سیستم خدمات شهری وارد می‌شود و کمبود مدارس و درمانگاه‌ها احساس می‌گردد.
در این راستا، رئیس‌جمهور مأموریت ایجاد مرکز تحلیل و پیش‌بینی فرآیندهای جمعیتی را بر پایه آسپیر محول کرد، البته با به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی.
همان‌طور که می‌بینیم، تحول دیجیتال دیگر فهرستی از وظایف پراکنده نیست. جمهوری قزاقستان به سوی توسعه همه‌جانبه گام برمی‌دارد. زیرساخت دیجیتال مدرن ایجاد می‌شود که در مرکز آن ابررایانه‌ها و اندیشکده‌ها قرار دارند. برنامه‌ها و راهبردهای نوسازی شکل می‌گیرند که هدف آن‌ها بهبود کارآمدی خدمات دولتی و تحریک رشد اقتصادی است. و نکته کمتر مهم این است که نیروی انسانی برای اقتصاد جدید پرورش داده می‌شود. این همان طرحی است که کشور در دوره میان‌مدت آینده دنبال خواهد کرد.
نکته:
قزاقستان در حال ورود به مرحله‌ای جدید از توسعه اقتصادی و اجتماعی است که در مرکز آن «دیجیتالی‌سازی» و استفاده از فناوری‌های نوین قرار دارد. محورهای کلیدی این روند شامل ارتقای بخش کشاورزی از طریق ایجاد آگروهاب‌ها و مراکز لجستیکی، افزایش شفافیت در مدیریت منابع زمین و آب با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، و همچنین نوسازی زیرساخت‌های مسکن و خدمات عمومی است.
علاوه بر این، توجه ویژه به ایجاد بسترهای قانونی شفاف برای حمایت از کارآفرینی، بازتعریف نقش نهادهای توسعه و جذب فناوری‌های نوین در بخش‌های پزشکی و امنیت سایبری، زمینه‌ساز افزایش توان رقابتی کشور در عرصه جهانی خواهد بود. برنامه‌هایی چون «Qazaq Digital Mektebi» و «Al-Sana» نشان‌دهنده اهمیت پرورش سرمایه انسانی و آماده‌سازی نسل آینده برای اقتصاد دانش‌بنیان است.
به طور کلی، سیاست‌های جدید دولت جمهوری قزاقستان بیانگر حرکت به سوی یک تحول دیجیتال جامع و پایدار است؛ تحولی که نه تنها کیفیت خدمات عمومی را ارتقا خواهد داد، بلکه نقش مهمی در تقویت امنیت غذایی، توسعه زیرساخت‌های شهری، افزایش بهره‌وری اقتصادی و شکل‌گیری جامعه‌ای مدرن و توانمند ایفا خواهد کرد.
پروژه «Al-Sana» ابتکاری ملی در جمهوری قزاقستان است که با هدف توسعه مهارت‌های هوش مصنوعی و کارآفرینی دیجیتال در میان دانشجویان و دانشگاه‌ها اجرا می‌شود.
این طرح در سه مرحله پیش‌بینی شده است:
الف)- آموزش مقدماتی برای صدها هزار دانشجو
ب)- دوره‌های تخصصی برای ده‌ها هزار دانشجو
ج)- حمایت از بیش از هزار و پانصد استارتاپ نوآور در حوزه هوش مصنوعی.
هم‌اکنون این برنامه در ۹۵ دانشگاه قزاقستان در حال اجراست و ابزارهای نوینی همچون AI-Check، AI-Proctoring و AI-Library در فرآیندهای آموزشی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همکاری با شرکت Huawei نیز امکان دسترسی دانشجویان به دوره‌های تخصصی هوش مصنوعی به زبان قزاقی را فراهم ساخته است.
برنامه «Al-Sana» با رویکردی نوین، دانشگاه‌ها را از آموزش صرفاً نظری به سمت پژوهش‌های علمی، نوآوری و تولید استارتاپ‌های فناورانه سوق می‌دهد و نقش مهمی در تربیت نسل آینده متخصصان هوش مصنوعی ایفا می‌کند.
منبع:
نظر شما